جایگاه حفاظتی گونه دارویی و نادر «قیچ کاشانی» (Zygophyllum eichwaldii) در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

حسین بتولی، استادیار پژوهش، باغ گیاه شناسی کاشان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

چکیده

قیچ کاشانی (Zygophyllum eichwaldii C. A. Meyer) گیاهی داروئی و انحصاری تپه­های ماسه­ای نسبتا" مرطوب مناطق بیابانی است. رویشگاه این گیاه صرفا" در اراضی ماسه­ای بیابان­های مرکزی (استان­ اصفهان) و تا حدودی نواحی شرقی کشور (خراسان رضوی) در مناطق دشتی ناحیه رویشی ایرانی- تورانی و در محدوده ارتفاعی 780 تا 1200 متر از سطح دریا واقع شده است. جایگاه حفاظتی این گونه بر اساس معیارهای اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) و با استفاده از سه معیار میزان حضور، سطح تحت اشغال و اندازه جمعیت، تعیین شد. سطح تحت اشغال (AOO) گونه قیچ کاشانی، با اندازه­گیری میدانی در رویشگاه­های آن، 66/11 کیلومترمربع و میزان حضور گونه در محدوده انتشار آن (EOO) با استفاده از نرم افزار ژئوکت 3/78962 کیلومترمربع برآورد شد. بنابراین بر اساس نتایج این تحقیق و باتوجه به سطح اشغال، تعداد افراد جمعیت، جمعیت­ به شدت منفک از یکدیگر، تجدید حیات محدود به دلیل تولید محدود بذر و کیفیت رویشگاه، قیچ کاشانی در طبقه در معرض انقراض (EN) قرار می­گیرد. بررسی­ها نشان داد، فشار چرای دام­های مازاد بر مرتع، بوته­کنی قیچ­زارها (توسط افراد بومی و محلی) به­منظور تغییر کاربری اراضی، افت شدید سطح سفره آب­های زیرزمینی و خشکسالی­های بی­سابقه دهه اخیر، از عوامل اصلی تهدیدکننده این درختچه نادر تلقی شده که ضرورت دارد به­عنوان ذخیره ژنتیکی طبیعی مورد حفاظت ویژه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

TThe conservation status of Zygophyllum eichwaldii C. A. Meyer, an endemic medicinal and rare species from Iran

نویسنده [English]

  • HOSSIEN BATOOLI
Assistant Prof., Kashan Botanical Garden, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
چکیده [English]

Zygophyllum eichwaldii C. A. Meyer is a medicinal plant that grow on sand dunes in relatively humid parts of the deserts. The habitat of this plant is only in the sandy lands of the central deserts (in Isfahan province) and to some extent the eastern part of the country (in Khorasan Razavi province), which are located in the plain area of Irano-Touranian region, at an altitude range of 780 to 1200 meters above the sea level. The conservation status of this plant is defined based on International Union for Conservation of Nature (IUCN) categories and criteria. Three criteria were used to evaluate the status of this species: extent of occurrence (EOO), area of occupancy (AOO) and size of populations. According to field survey and plot sampling, Z. eichwaldii occupies an area of 11.66 Km2. According to analysis by GeoCAT software (geocat.kew.org), the extent of occurrence was 83097 Km2. Therefore, according to the results of this study and referring to the area of occupation, the number of populations, with highly fragmented populations, and low regeneration due to limited seed setting and quality of habitat, Z. eichwaldii is considered as an “Endangered” species. The field observations indicated that excessive livestock grazing on the rangeland, eradicating Z. eichwaldii shrubs. in order to change the land use (by the help of indigenous and local people), extra reduction in level of the groundwater table, abandonment of the shrub collection by the locals and the unprecedented drought in recent decades should be addressed, as the main threats to this rare shrub. Therefore, special attention and full conservation of this natural genetic reserve are needed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conservation status
  • Endangered species
  • Medicinal species rare and exclusive species
  • Zygophyllum eichwaldii