مطالعة دانش بومی و مصارف سنتی برخی گونه های کاربردی شهرستان سرایان، استان خراسان جنوبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته گیاهان دارویی، دانشگاه آزاد مرکز فردوس

3 دانش‌آموخته دکتری رشته گیاهان دارویی، دانشگاه آزاد مرکز بیرجند

چکیده

. تحقیق حاضر با هدف آشنایی و مستندسازی فرهنگ استفاده سنتی از گونه‌های کاربردی منطقه سرایان در استان خراسان جنوبی صورت گرفت. در این مطالعه، با تهیه پرسشنامه به بومیان هر منطقه مراجعه و مصاحبه‌ی شخصی با گیاه شناسان سنتی خصوصاً افراد مسن و مطلع که دارای اطلاعاتی در زمینه‌ی گیاهان دارویی هستند، صورت گرفت. مصاحبه‌ها با محوریت نام محلی گیاهان، فرم رویشی، زمان جمع آوری، نحوه برداشت، ‌اندام مورد استفاده و نحوه مصرف و خواص گیاهان مطرح و تا جایی ادامه پیدا می‌کرد که پاسخ‌های تکراری ثبات و صحت مصاحبه را محقق می‌ساخت. گیاهان جمع آوری شده با استفاده از منابع معتبر گیاه شناسی شناسایی شد. در این مطالعه 133 گونه گیاه با کاربردهای مختلف از منطقه سرایان شناسایی شد که متعلق به37 جنس و37 خانواده بوده که در بین خانواده‌های Asteraceae، Chenopodiaceae، Lamiaceae و Gramineae از بیشترین سهم برخوردار بودند که از این تعداد 87 گونه، دارویی است. نتایج حاصل از بررسی کاربرد سنتی گیاهان نشان داد که بیشترین استفاده دارویی از گیاهان جهت درمان بیماری‌های گوارشی، قلبی- عروقی و سیستم تنفسی می‌باشد. بیشترین کارکرد ‌اندام‌های مصرفی گیاهان شامل برگ، بذر و میوه بود. بررسی و مقایسه کاربردهای مختلف گیاهان در منطقه مورد مطالعه و همچنین سایر نقاط ایران تشابه موارد مصرف در میان برخی گونه‌های گیاهی مشابه در مناطق مختلف کشور را به اثبات می‌رساند. شناخت این گیاهان و مستندسازی دانش پیرامون آن‌ها می‌تواند زمینه مناسبی برای شناسایی اثرات درمانی جدید گیاهان، استفاده بهتر از گیاهان دارویی و فرآورده‌های آن‌ها را فراهم آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of indigenous knowledge and traditional uses of some applied species in Sarayan city, South Khorasan province

نویسندگان [English]

  • reza yari 1
  • Mohamad ali Darabi mahbob 2
  • Toktam Fathi 3
  • Mahbobe Mirmiran 1
1 استادیار پژوهشی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع‌طبیعی خراسان‌رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد. ایران
2 . دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته گیاهان دارویی، دانشگاه آزاد مرکز فردوس
3 دانش‌آموخته دکتری رشته گیاهان دارویی، دانشگاه آزاد مرکز بیرجند
چکیده [English]

The current study was conducted with the purpose of familiarizing and documenting the culture of traditional use of applied species in Sarayan region in South Khorasan province. In this study, after familiarizing with the ways to reach different parts of each region, by preparing a questionnaire we referred to the natives of each region and a personal interview conducted with traditional botanists, especially the elderly and knowledgeable people in the city and village who had information in the field of medicinal plants. The interviews focused on the local name of the plants, vegetative form, collection time, method of harvesting, organs used and how to use and properties of the plants, and continued until the repeated answers ascertained the stability and accuracy of the interview. Collected plants were identified using valid botanical sources. In this study, 133plant species with different applications were identified from Sarayan region, which belonged to 37 genus and 37 families, which had the highest contribution among the families of Asteraceae, Chenopodiaceae,Lamiaceae , Gramineae, of which 87 species are medicinal. The results of studying the traditional use of plants showed that the most medicinal use of plants is for treatment of gastrointestinal, cardiovascular and respiratory diseases. The most application of consumable organs of plants included leaves, seeds and fruits. Investigation and comparison of different application of plants in the studied region as well as other parts of Iran proves the similarity of uses among some similar plant species in different regions of the country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethnobotany
  • native knowledge
  • Sarayan region
  • Medicinal plants
  • Traditional application